Projekt zagospodarowania wnętrz kwartałów na Głównym Mieście powstał z potrzeby artykułowanej przez mieszkańców i miejskich aktywistów. Od kilku lat coraz głośniej zwracali oni uwagę na problemy związane z użytkowaniem podwórzy znajdujących się na zapleczach kamienic.
Najczęściej zgłaszanymi problemami dotyczącymi podwórzy są:
- Brak przestrzeni półprywatnej i poczucia bezpieczeństwa – podwórza, które zwłaszcza w godzinach wieczornych są słabo oświetlone i niepatrolowane przez służby często stają się miejscem libacji alkoholowych, noclegownią dla bezdomnych, miejscem załatwiania potrzeb fizjologicznych.
- Brak miejsca do parkowania samochodów – podwórza, które w swym pierwotnym charakterze powinny być otwarte, zajmowane są przez samochody turystów oraz handlarzy zwłaszcza w okresie Jarmarku Dominikańskiego sprawiając, że mieszkańcy nie mogą podjechać pod własne mieszkanie.
- Problemy z miejscem na odpady – niewystarczająca liczba śmietników stała się wyraźnym problemem po reformie śmieciowej, gdy mieszkańcy i restauratorzy zaczęli sobie nawzajem podrzucać śmieci. Pociągnęło to za sobą zamykanie kolejnych wiat śmietnikowych na Głównym Mieście. W konsekwencji problem zogniskował się jeszcze bardziej na podwórzach, które nie mogły ograniczyć dostępu do śmietników osobom postronnym. Jednocześnie dla wielu mieszkańców wydłużyło to dotychczasową drogę do śmietnika.
- Zaniedbana zieleń i przestrzeń publiczna – nie tylko mieszkańcy, ale też aktywiści, w tym przede wszystkim FRAG, podnosili głosy, że estetyka zdegradowanych podwórzy, na których miasto nie poczuwa się do bycia gospodarzem, w rażący sposób kontrastuje z przestrzenią odbudowanych po wojnie ulic Głównego Miasta. Odwiedzający Gdańsk turyści przeżywali i nadal przeżywają swoisty szok estetyczny, gdy muszą skręcić w jedną z bocznych uliczek, gdzie trafiają na przestrzeń całkowicie zdegradowaną i odrzucającą swym wyglądem. Rzutuje to negatywnie na wizerunek całego miasta w oczach przyjezdnych.
- Liczne inne problemy, z których wymienić warto takie zjawiska jak: zapadające się nawierzchnie podwórzy, codzienne dostawy do lokali usługowych w parterach, brak placów zabaw, brak identyfikacji mieszkańców z ich otoczeniem, wzmocnienie konfliktów społecznych, chaos kompetencyjny w kwestii utrzymania przestrzeni.
Pierwsze działania
Nasze działania w pierwszej kolejności skupiły się na zidentyfikowaniu problemów oraz wszystkich interesariuszy, których dotyczyło rozwiązanie problemu podwórzy. W tym celu zorganizowaliśmy dwa spotkanie z ekspertami oraz urzędnikami, do których zaprosiliśmy mieszkańców. Odbyły się one w lipcu w 2014 roku w siedzibie IKM oraz w siedzibie naszego stowarzyszenia. W spotkaniach tych brali udział.
- Krystyna Antkowiak -Zarządzanie Nieruchomościami „Ankra”
- Paulina Borysewicz – konsultant GZNK ds. przestrzenno- społecznych
- Małgorzata Chmiel – radna Miasta Gdańska, przewodnicząca Komisji Rozwoju Przestrzennego i Ochr. Śr.
- Jacek Dominiczak – profesor w Akademii Sztuk Pięknych
- Krzysztof Kostrzewa – Wydział Gospodarki Komunalnej UMG
- Dorota Kucharczak – BRG Zespół Urbanistyczny Śródmieście
- Maciej Lisicki – Zastępca Prezydenta Miasta Gdańska
- Agata Pawłowska – mieszkanka Gdańska, działacz społeczny
- Dariusz Słodkowski – radny Miasta Gdańska, Przewodniczący Komisji Rewitalizacji
- Mirosława Stanulewicz – Zarządzanie Nieruchomościami „Attyka”
- Jakub Szczepański – profesor na Politechnice Gdańskiej, Wydział Architektury
- Barbara Szczerbowska – kierownik Referatu Planów i Marketingu WUAiOZ UMG
- Rafał Załęski – Zarządzanie Nieruchomościami „Dom”
- Joanna Sidorczuk-Heinsohn – WUAiOZ UMG
- Bogusław Rutecki – WUAiOZ UMG
- Agnieszka Lasota – grupa ZOBACZYĆ NA NOWO
- Julia Antosz- Kowalska – FRAG
- Karol Spieglanin – prezes FRAG
- Jarosław Paczos – FRAG
Dzięki poznaniu uwarunkowań związanych z ochroną zabytków oraz problemów zarówno z perspektywy mieszkańców jak i jednostek miejskich zarządzających terenem, podjęliśmy decyzję, że konieczne jest stworzenie projektu modelowej rewitalizacji podwórza, który mógłby stać się punktem wyjścia dla różnych indywidualnych działań i poprawić wymianę informacji między interasariuszami.
Projekt został przeprowadzony na przełomie 2014/15 roku. Do projektu przystąpiliśmy wraz z Kołem Naukowym Doktorantów „DoctorAnts” z Politechniki Gdańskiej. Po skompletowaniu zespołu projektowego przeprowadziliśmy prace badawcze oraz projektowe, których efektem było opracowanie koncepcji zagospodarowania podwórza. Dzięki projektowi w bardziej wnikliwy sposób poznaliśmy problematykę podwórzy oraz zidentyfikowaliśmy nieznane nam wcześniej obszary konfliktów. Wnioskami z projektu na bieżąco dzieliliśmy się z Gdańskim Zarządem Nieruchomości Komunalnych, który w tym czasie zaczął przygotowywać swój program wsparcia remontów podwórzy. Program ten ma jednak szereg ograniczeń, w tym przede wszystkim finansowe, limitujące zakres możliwych do przeprowadzenia prac.
Zaraz po zakończeniu pierwszego projektu, który wzbogacił nas o wcześniej poznane wnioski oraz lepszą wiedzę na temat uwarunkowań projektowych na tym terenie, rozpoczęliśmy wraz z kołem naukowym „DoctorAnts” przygotowania do kolejnego projektu. Tym razem za cel postawiliśmy sobie poszukiwanie rozwiązań zbliżonych możliwościami finansowymi do rozpoczętego przez miasto programu wsparcia remontów podwórzy. Skupiliśmy się na pracy z mieszkańcami, w trakcie której pomogliśmy skonfrontować im ich własne wizje podwórza i wyłonić w ten sposób zbiór wspólnych potrzeb, wokół których mogłyby się skupić dalsze działania. Od samego początku też tworzyliśmy ten projekt tak, by po zakończeniu pracy móc go przekazać mieszkańcom, dla których stałby się on podstawą do ubiegania się o finansowanie ze miasta prac związanych z remontem podwórza.
Większe wsparcie ze strony Politechniki Gdańskiej pozwoliło nam również na zwiększenie zakresu prac, większy zespół projektowy i rozbudowaną grupę warsztatową. Zaowocowało to również kilkoma publikacjami naukowymi w zagranicznych czasopismach.
Efektem projektowym były rozwiązania skupiające się na następujących zagadnieniach:
- Poprawa estetyki kwartału przez wprowadzenie estetycznego wygrodzenia podwórza oraz ograniczenie dostępu dla osób postronnych.
- Odbudowa placu zabaw zdegradowanego przez brak utrzymania.
- Wprowadzenie nowej zieleni urządzonej i wyznaczenie ciągów pieszych.
- Uporządkowanie miejsc parkingowych w obrębie podwórza.
- Stworzenie nowego miejsca składowania odpadów umożliwiającego dostęp pojazdom komunalnym bez konieczności wjeżdżania na podwórze.
- Uporządkowanie kwestii własnościowych terenu na styku podwórza z pasem drogowym.
- Propozycja kompleksowych rozwiązań organizacyjnych związanych z utrzymaniem podwórza dla przyszłego zarządcy.
